 |
26 tháng 7, 2008
|
Đại tướng Võ Nguyên Giáp với bộ đội trong niềm vui
chiến thắng - Ảnh: tư liệu (báo Tuổi Trẻ)
"Kể từ khi tham gia công tác của Hội Sử học VN, tôi có nhiều
cơ hội gặp đại tướng và bị ông cuốn hút không phải chỉ ở sự
nghiệp quá đồ sộ của một nhà cách mạng, một vị Tổng tư lệnh mà
còn ở phẩm cách của một nhà sử học lớn", nhà sử học Dương Trung
Quốc viết như vậy về đại tướng Võ Nguyên Giáp.
Ông kể cho tôi một đôi ký ức thời trai trẻ rồi đọc thuộc lòng
những vần thơ hừng hực chí khí yêu nước của Phan Bội Châu. Ông kể
lại những kỷ niệm về các nhân vật lịch sử mà ông từng tiếp xúc như
cụ Huỳnh Thúc Kháng, Trần Huy Liệu. Ông đọc thuộc từng bài trong
sách giao khoa thư đã nhen nhóm trong lòng ông những bài học đầu
tiên dạy làm người. Rồi những bài học lịch sử trên bục giảng ở
trường tư thục Thăng Long...
Ông muốn nói rằng lịch sử là tri thức tạo nên tư cách của một con
người có ý thức về xã hội. Năm 1998. Ông cho phép tôi được có mặt
trong buổi ông cùng gia đình tiếp con trai cố Tổng thống Mỹ J.
Kennedy. Hôm đó tôi thực sự nhận ra phong cách của một ông thày dạy
sử. Châm rãi và mạch lạc, ông nói với anh bạn trẻ tuổi cách ông
đúng một nửa thế kỷ về lịch sử mối quan hệ Việt - Mỹ.
Ông nói về những mối giao lưu đầu tiên giữa hai xứ sở cách nhau
một đại dương mà vị tổng thống từng là người khởi thảo Tuyên ngôn
độc lập Mỹ đã say mê các giống lúa ở Đàng Trong của Đại Việt, đến
mối quan hệ Việt - Mỹ khi còn là đồng minh chống phát xít Nhật.
Ông chỉ tấm ảnh chụp chung với Bác Hồ treo trên tường nhà mình mà
nói rằng: “Tấm ảnh kia mấy người bạn đồng minh Mỹ chụp cho tôi”...
Vị đại tướng muốn nói với những người Mỹ trẻ tuổi rằng quan hệ giữa
hai nước không chỉ có những trang sử đen tối của chiến tranh, và
trang sử đang được viết tiếp phải là những trang tốt đẹp. Anh con
trai của cố tổng thống Kennedy rất cảm động khi nghe vị đại tướng
gợi lại hình ảnh khi cậu ta mới 4 tuổi đã dự đám tang cha của mình
bị ám sát, và anh ta nói rằng những gì nhận được sau chuyến đi thăm
VN và đặc biệt là trong buổi gặp đại tướng sẽ rất có ích cho bước
đường sắp tới khi anh ta dự định bắt đầu bước vào chính trường...
Tôi cũng được quan sát từ khoảng cách rất gần hai cuộc tiếp kiến
giữa đại tướng với cựu bộ trưởng quốc phòng Mỹ McNamara ở Hà Nội
(1995 và 1997). Tính thuyết phục của vị đại tướng VN đối với một
nhân vật mà nước Mỹ từng tôn sùng là một “bộ óc điện tử” chính là
trọng lượng của những bằng chứng lịch sử đanh thép và thấm thía. Ông
không quên từng chi tiết nhưng luôn đặt mọi lý lẽ của mình khớp với
những gì lịch sử đã lên tiếng.
Khi nói chuyện với chúng tôi, những người làm công tác sử học hay
đặc biệt là với giới trẻ, ông rất hay nhắc đến câu diễn ca mộc mạc
của Bác Hồ: “Dân ta phải biết sử ta...”. Ông kể rằng đứng trước khả
năng phải bắt buộc cầm súng đánh thực dân, Bác Hồ sai người đi tìm
cuốn Việt Nam sử lược của Lệ Thần Trần Trọng Kim, khi đó là cuốn
sách duy nhất biên soạn mạch lạc về lịch sử nước nhà để trao cho các
vị lãnh đạo cuộc kháng chiến đọc. Không chỉ chí khí của người xưa mà
nhiều bài học về cách đánh và cách thắng của ông cha chúng ta đem
lại những tri thức rất bổ ích cho cuộc chiến đấu ở thế kỷ 20.
Khác với nhiều nhà hoạt động cách mạng khác, khi buông dần những
công việc chính trường, ông thật sự dành tâm lực cho việc tổng kết
lịch sử và lấy chính trải nghiệm của mình để tìm ra những bài học.
Không kể tới những công trình chính luận đóng góp vào tổng kết sự
nghiệp cách mạng mà ông là một yếu nhân, đặc biệt là tổng kết chiến
tranh giải phóng và bảo vệ Tổ quốc mà ông là tổng tư lệnh, đại tướng
Võ Nguyên Giáp dành rất nhiều công sức để viết hồi ức của mình, điều
mà mọi chính khách hiện đại đều làm. Nhưng khác mọi người, ông viết
hồi ức với tất cả tình tiết riêng tư, kể cả những rung động tình cảm
của mình nhưng lại để nói đến cả một dân tộc, một thời đại và một
con người mà ông luôn coi là người thày vĩ đại của mình: Chủ tịch Hồ
Chí Minh.
Viết lịch sử hay hồi ức ông đều luôn đặt lên hàng đầu tính trung
thực. Ông có cả một “bộ tham mưu” là những người hoạt động khoa học
và thực tiễn trong và ngoài quân đội sẵn sàng góp ý kiến, sưu tập tư
liệu cho ông. Một tinh thần tập thể cao cộng với một trí tuệ lớn lại
luôn cầu thị của ông làm cho các tác phẩm ký tên ông trở thành những
công trình hoàn chỉnh và có phong cách không trộn lẫn.
Viết sử ông luôn luôn lấy sự đoàn kết là mục tiêu như chính trong
thực tiễn cách mạng. Tôi không quên một kỷ niệm: những chương đầu
của cuốn sách Tổng hành dinh trong mùa xuân đại thắng được ông cho
phép đăng trên tạp chí Xưa & Nay của Hội Sử học VN (1995) trước khi
sách công bố năm năm. Ở chương kết thúc ông điểm không thiếu một ai
đã tham gia sự kiện lớn của lịch sử. Ông rất hài lòng khi chúng tôi
chọn một tấm ảnh minh họa là lúc tổng tư lệnh chia tay tổng tham mưu
trưởng Văn Tiến Dũng lên đường vào chiến trường. Hình ảnh hai vị
tướng thân mật đứng bên một cây đào đang nở hoa làm ông rất hài
lòng. Sau này khi sách in ông cũng tìm đúng tấm ảnh ấy dường như
muốn nói lên một điều gì đó...
Từ nhân dân mà ra, Những năm tháng không thể nào quên, Chiến đấu
giữa vòng vây, Điểm hẹn Điện Biên... cho đến Tổng hành dinh trong
mùa xuân đại thắng là gần trọn vẹn cả đời ông. Từ Điện Biên Phủ
(1954) đến đại thắng mùa xuân (1975) còn một khoảng trống mà ông sẽ
phải lấp đầy. Cộng với những tác phẩm mang tính tổng kết về chiến
thắng Điện Biên Phủ và tư tưởng Hồ Chí Minh, đại tướng Võ Nguyên
Giáp là một tác gia kiệt xuất đã để lại một di sản thật sự đồ sộ về
thế kỷ 20 hào hùng đầy thử thách. Và chính thế kỷ ấy lại mang dấu ấn
của ông như một trong những gương lớn nhất làm thay đổi lịch sử.
Người nước ngoài khi đánh giá về đại tướng Võ Nguyên Giáp thường
so sánh ông với những nhân vật lớn trong lịch sử nhân loại, đặc biệt
là lịch sử chiến tranh. Họ có sự tinh tế mà ít khi ta chú ý tới, ví
như Bách khoa toàn thư của Mỹ khi nói về quân hàm của ông luôn viết
rằng Võ Nguyên Giáp là “đại tướng 5 sao” để nói đến một phẩm hàm tột
đỉnh, mặc dù trên vai ông luôn luôn là quân hàm mang bốn ngôi sao
năm cánh như nhiều vị đại tướng VN khác. Giới sử học VN tự hào có
một vị tổng tư lệnh là chủ tịch danh dự hội nghề nghiệp của mình.
Dương Trung Quốc
Cùng tác giả:
- Võ Nguyên Giáp dưới góc nhìn của người viết sử (Dương Trung Quốc)
- Hình Ảnh Việt Nam Cuối Thế Kỷ 19 (Sưu tầm của Dương Trung Quốc)
Bài về Đại Tướng Võ Nguyên Giáp:
- Võ Nguyên Giáp: một thiên tài quân sự (Cecil B. Curry)
- Võ Nguyên Giáp: Thiên tài quân sự (Hồ Ngọc Sơn)
- Dĩ Công Vi Thượng (Đ.T. Võ Nguyên Giáp)
- Chân dung Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong mắt nữ học giả Mỹ - Lady Borton