Cuốn Đường Xưa
Mây Trắng Của Thầy
Nhất Hạnh: (1996)
Tôi đã đọc cuốn
Đường Xưa Mây Trắng
(ĐXMT) ba lần. Lần đầu
tôi đọc phớt như đọc
truyện. Lần thứ 2, tôi
đọc chậm hơn và để ý tới
cách bố cục, xếp đặt
chương mục, mạch lạc
trong các tư tưởng, và
lần thứ ba, vừa đọc vừa
nghiền ngẫm, suy nghĩ về
nội dung và cố ý tìm
hiểu ý giữa các hàng
chữ.
Từ mấy năm nay tôi đã
có ý định viết một bài
về cuốn này, nhưng mỗi
khi cầm tới bút hoặc
ngồi trước màn huỳnh
quang của máy điện toán,
tôi lại thấy ngần ngại:
Tôi có thể viết gì về
cuốn sách này? Làm sao
tôi có thể trình bày
những cảm nghĩ trung
thực của tôi? Nhưng sau
cùng bài này cũng đã
thành hình, có thể do
nghiệp viết của tôi đưa
đẩy, cũng có thể do một
duyên nào đó, nhưng phần
chính là vì tôi nghĩ
rằng: tôi không nên tham
lam giữ làm của riêng
những cái hay, cái đẹp
của Phật Giáo nói riêng,
của nhân loại nói chung,
mà có bổn phận chia xẻ,
truyền bá chúng cho
những người khác.
Với chủ ý trên, tôi
chân thành giới thiệu
cùng quí bạn đạo cuốn
ĐXMT của thầy Nhất Hạnh,
vì về cuốn này, tôi có
thể đưa ra không chút dè
dặt một nhận xét tổng
hợp ngắn: đây là một
"tuyệt phẩm" mà mọi Phật
tử, Tăng cũng như tục,
đều nên đọc, vì cốt tủy
của Phật Giáo được gói
trọn trong đó, vì những
cái hay cái đẹp nhất của
Phật Giáo cũng ở trong
đó, và nhất là, chính
chúng ta cũng có mặt
trong đó.
Cuốn ĐXMT gồm 3 tập,
80 chương, hơn 1000
trang giấy. Với lối hành
văn nhẹ nhàng, trong
sáng, giản dị nhưng rất
sống động và gợi cảm,
tác giả đã đưa chúng ta
về một bối cảnh lịch sử
xa xưa, cách đây hơn
2500 năm, khi Bụt (Thầy
Nhất Hạnh ưa dùng danh
từ Bụt, nghĩa là người
tỉnh thức (Buddha), thay
vì dùng danh từ quen
thuộc là Phật) còn tại
thế, và dẫn chúng ta đi
theo vết chân Bụt, từ
ngày Đản sanh tới khi
nhập Niết Bàn. Nhưng
đây không phải là một
cuốn tiểu sử Đức Phật
như những cuốn tiểu sử
khác, kể lại cuộc đời
đức Phật theo thứ tự
thời gian một cách tẻ
nhạt, tuần tự nhi tiến.
Tác giả đã dùng một
cách bố cục đặc biệt,
trình bày trước những
việc xảy ra sau, rồi
dùng kỹ thuật hồi chớp
(flashback) để xen vào
những việc xảy ra trước
mà vẫn không mất tính
chất liên tục và mạch
lạc tư tưởng. Cách xếp
đặt này có thể nói là
làm cho độc giả không
nhàm chán, mà trái lại,
lại cảm thấy hấp dẫn,
say mê và phải chú tâm
nhiều hơn. Nhưng điểm
đặc biệt hơn cả là tác
giả đã dùng tiểu sử đức
Phật để trình bày trọn
vẹn giáo lý căn bản của
Người, hay nói đúng hơn,
phần giáo lý mà tác giả
đã thuyết giảng truyền
bá trong nhiều năm.
Trình bày giáo lý của
đức Phật thì đã có rất
nhiều người, xuất gia
cũng như tại gia, làm
rồi. Nhưng trình bày
Phật Pháp, ngay cả những
vấn đề khúc mắc nhất
trong đó, một cách trong
sáng giản dị, dễ hiểu,
thoải mái, tự nhiên như
trong ĐXMT thì phải nói
là, theo như tôi biết,
chưa có ai, kể cả những
học giả, đạo sư, cư sĩ
nổi tiếng như Thomas
Cleary, Edward Conze,
Christmas Humphreys,
Alan Watts, Louis de la
Valée Poussin, Theodore
Stcherbatsky,
D.T.Suzuki, Lu K'uan Yu,
Philip Kapleau v..v..
làm được như thầy Nhất
Hạnh. Điều này cũng dễ
hiểu, vì cách diễn đạt
tư tưởng của một người
đã hội nhập những Kinh
điển Phật Giáo hiển
nhiên phải khác những
người hiểu Phật Giáo qua
những khảo cứu thuần trí
thức, hoặc qua vài ba
kinh nghiệm bản thân.
Phải là một người đã thể
nhập giáo Pháp cộng với
một bộ óc phong phú của
một nghệ sĩ mới có thể
suy diễn nghệ thuật chăn
trâu (chương 2) cùng
hình ảnh một khúc gỗ
đang vật vờ trôi trên
sông (chương 63) thành
những tiêu chuẩn tu học
cho người xuất gia; và
đây chính là điểm làm
tôi ngưỡng mộ và cảm
phục tác giả dù cho tới
ngày nay, tuy mong muốn,
tôi vẫn chưa có cơ duyên
gặp Người để học hỏi.
Đọc ĐXMT không những
chúng ta biết được tường
tận cuộc đời đức Phật,
những giáo lý căn bản
của Người, mà còn biết
được tình trạng xã hội
Ấn Độ khi Phật còn tại
thế. Nếp sống của đức
Phật và các đệ tử xuất
gia cũng như tại gia của
Người hồi bấy giờ đã
được mô tả thật là đẹp,
quá đẹp, làm người đọc
không khỏi bâng khuâng
nuối tiếc khi nhìn vào
hiện tình Phật Giáo nói
chung, Phật Giáo Việt
Nam nói riêng. Phải
chăng không có gì thoát
khỏi định luật vô
thường? Nhưng nếu chính
định luật vô thường cũng
vô thường thì hiển nhiên
chúng ta phải hi vọng và
tin tưởng vào sự hưng
khởi của Phật Giáo. Có
thể sau một chu kỳ biến
đổi, Phật Giáo sẽ lại
trở về với giá trị tinh
thần như thời Phật còn
tại thế, tuy bề ngoài
vật chất có nhiều thay
đổi.
Có thể nói mỗi chương
trong ĐXMT là một bài
thuyết Pháp dưới dạng
một câu chuyện nhỏ, một
ký ức, một cảnh sinh
hoạt v.. v.. Những bài
thuyết Pháp này trình
bày khá đầy đủ những
giáo lý căn bản Phật
giáo, và dư đủ những chủ
đề tu tập cho cả hai
giới xuất gia và tại
gia. Chúng ta sẽ thấy
trong ĐXMT có đầy đủ
những giáo lý căn bản
quen thuộc như Tứ Diệu
Đế, Thập Nhị Nhân Duyên,
Tứ Vô Lượng Tâm, Bát
Chánh Đạo, Vô Ngã, Vô
Thường, Tính Không của
Vạn Pháp, Nguyên Lý
Tương Duyên, Tương Tức
v..v.. cùng các phương
pháp tu tập khác không
kém phần quan trọng.
Nếu chúng ta đã từng
quen thuộc với những tác
phẩm của Thầy Nhất Hạnh
thì chúng ta có thể thấy
trong ĐXMT Thầy Nhất
Hạnh đã gói ghém, xếp
đặt khéo léo phần lớn
Kinh sách đã xuất bản
của Thầy, và đặt trọng
tâm trên 2 chủ đề: Chánh
Niệm và Tỉnh Thức, vì
theo tác giả thì "Chánh
Niệm là con đường duy
nhất để thực hiện giải
thoát và giác ngộ" và bí
quyết của Chánh Niệm là
"sống tỉnh thức từng
giây từng phút" (Chương
18, trang 188-189).
Từ bao giờ tôi vẫn
cho rằng sách viết về
đức Phật và Phật Pháp
không phải để đọc chơi
cho biết, vì cái biết để
mà biết này, quả thực vô
dụng nếu chúng ta không
cố tâm học hỏi, tu tập
để mang cái biết ra
chứng nghiệm vào chính
bản thân. Tùy theo khả
năng mỗi người, chỉ cần
có tâm học hỏi, chúng ta
có thể học được rất
nhiều khi đọc ĐXMT. Văn
tự thế gian quả là hạn
hẹp, thiếu sót. Tôi chỉ
có vài lời ngắn ngủi để
giới thiệu cùng bạn đọc
một cuốn sách mà tôi cho
rằng mọi Phật tử đều nên
đọc, phải đọc. Đọc để
mở mang kiến thức về
Phật giáo cùng để hội
nhập một lý tưởng cao
đẹp nhất của nhân loại.
Tôi không có cách nào
dùng văn tự để truyền
những cảm nghĩ của tôi
cho người khác. Tôi
cũng không trích dẫn
những đoạn hay, có rất
nhiều đoạn hay, trong
ĐXMT vì tôi muốn để quí
bạn tự mình đi vào thế
giới của một tuyệt
phẩm. Tuy nhiên, theo
tôi thì có thể bạn sẽ
thấy ĐXMT hay hơn nếu
bạn đã ít nhiều quen
thuộc với những tác phẩm
đã xuất bản của Thầy
Nhất Hạnh. Một số tác
phẩm của Thầy đã được
dịch ra tiếng Anh, nên
đối với những bạn trẻ có
đôi chút khó khăn khi
đọc tiếng Việt hoặc cảm
thấy tiếng Anh "sáng
sủa" hơn, tôi đề nghị
hãy đọc những cuốn sau
đây trước khi đọc ĐXMT:
- Trái Tim Mặt Trời. -
The Sun My Heart
- Từng Bước Nở Hoa Sen,
Thi Kệ Nhật Dụng.
Present Moment
Wonderful
Moment.
- Kinh Quán Niệm Hơi
Thở. - Breath! You are
Alive.
- Kinh Người Biết Sống
Một Mình (Bản Làng Cây
Phong xuất bản) - Our
Appointment With
Life.
- Thiền Hành Yếu Chỉ. -
Walking Meditation.
Các bản tiếng Anh
trên, cùng nhiều cuốn
khác, và bản dịch cuốn
ĐXMT - Old Path White
Clouds - đều có bán ở
các tiệm sách lớn như
Borders và Barnes & Noble.
Các bài về tôn giáo cùng tác giả