Phê Bình Người Khác “Tùy Tiện” Một Cách Tùy Tiện

Viên Như

http://sachhiem.net/VANHOC/V/VienNhu_ChuQN023_gsHgDg.php

  I. LÝ DO

Đáng lý ra bài này không có nếu như GS.TS  Hoàng Dũng không có bài ủng hộ việc vinh danh các giáo sĩ phương tây trong vấn đề chữ quốc ngữ với cái tiêu đề “PGS.TS Hoàng Dũng: Không thể tùy tiện lên án người xưa như thế”, đăng trên báo Tuổi Trẻ ngày 30/11/2019. Trong đó ông nêu ba vấn đề và biện giải cho ba vấn đề đó: Alexandre De Rhodes không phải là người chế tác chữ quốc ngữ; Alexandre De Rhodes công kích Nho, Lão, Phật và Alexandre De Rhodes "âm mưu dẫn quân viễn chinh Pháp tới xâm lược nước ta".

 

II. PHẢN BIỆN NHỮNG Ý KIẾN CỦA PGS.TS HOÀNG DŨNG

Trước hết được biết ông Hoàng Dũng là PGS.TS, lại chuyên về Ngôn ngữ học, có nghĩa là ông là người hiểu biết, vì vậy có thể nói ý kiến của ông được xem là có giá trị trong vấn đề này, trong bài viết của ông, ở phần ý tưởng tổng quát ông có làm hẹp lại chỉ có ba chủ đề, nhưng ở phần phát triển ông lại không bám sát với ba chủ đề hẹp ở trên nên tôi đặt lại cho dễ theo dõi.

1. Alexandre De Rhodes không phải là người chế tác chữ quốc ngữ.

PGS.TS. HOÀNG DŨNG: “Với lý do thứ nhất, ngày nay giới nghiên cứu dễ dàng đồng ý với nhau rằng chữ quốc ngữ không phải là sản phẩm của Alexandre De Rhodes và Từ điển Việt Bồ La của ông đã thừa hưởng công lao của những giáo sĩ đi trước. Nhưng không có nhà nghiên cứu hiểu biết nào lại sổ toẹt công lao của Alexandre De Rhodes đối với chữ quốc ngữ. Từ điển Việt Bồ La đã ghi một cái mốc quan trọng trong lịch sử chữ quốc ngữ, nhất là trong điều kiện hai cuốn từ điển Việt Bồ của Gaspar De Amaral và Bồ Việt của Antonio Barbosa đã thất truyền. Đó là sự thực mà chỉ những ai cố tình nhắm mắt trước lịch sử mới có thể phủ nhận”.

Trước khi bàn về những phát biểu này, tôi xin kể ra đây một câu chuyện vui của tôi, đó là vào năm tôi học lớp đệ ngũ, bây giờ là lớp 9, trong một bài làm về lịch sử tôi viết “Tổng thống Minh Mạng đã cấm đạo”, câu chuyện đã làm trò cười cho cả lớp, rất may là tôi cũng nói xấu vua Minh Mạng một chút, mà thầy giáo là người đạo Chúa nữa, nên ông cũng cho đó chẳng là vấn đề gì, chẳng qua tôi hiểu đúng về vai trò đứng đầu đất nước của vua Minh Mạng, nhưng dùng từ không chính xác mà thôi, tất nhiên ông cũng giải thích cho tôi rằng cái từ Tổng thống chỉ mới sử dụng ở nước ta từ năm 1955, trước đó không có vị vua nào ở Việt Nam được gọi là Tổng thống cả, cho nên nếu gọi như vậy thì những người không rành lịch sử nghĩ rằng Việt Nam là nước đã theo thể chế Tổng thống đầu tiên của châu Á. Tuy nhiên câu chuyện này lại đến tai cha tôi, ông rất bực, vì bản thân ông là một thầy giáo dạy sử, nên ông đã tặng cho tôi một câu nhớ đời “Sao mà mày ngu lâu thế.” nhưng dù sao ngày ấy tôi vẫn là một đứa trẻ con nên rồi mọi thứ cũng xóa nhòa theo năm tháng.

Những tưởng rằng trên đời này chỉ có mình tôi kém cỏi như thế, nhưng càng đi vào cuộc đời tôi mới thấy không phải mình tôi rơi vào hoàn cảnh này, mà hóa ra người ta cũng nhầm lẫn rất nhiều, trẻ cũng có, lớn cũng có, có những người có học vị cao nữa là đằng khác, vô ý thì không nói làm gì, đằng này dường như một số người còn cố ý nhầm lẫn nữa mới lạ chứ. Ví dụ như từ “Chữ quốc ngữ”, từ này chỉ mới được sử dụng vào nửa sau thế kỷ 19 ở nước ta, vậy mà không biết bao nhiêu ông Giáo sư, Tiến sĩ,  Nhà nghiên cứu lịch sử, Chuyên gia Ngôn ngữ học, trong đó có PGS.TS Ngôn ngữ học Hoàng Dũng, cứ vô tư sử dụng cho mấy ông giáo sĩ, đặc biệt là ông Alexandre De Rhodes, một giáo sĩ Thiên Chúa sống từ thế kỷ 17, có nghĩa đây là một hành động cướp công của biết bao nhiêu thế hệ người Việt dày công hoàn thiện, truyền bá mới có hình hài như ngày nay để hiến dâng cho các ông Tây, sao mà họ u mê đến thế nhỉ. Thế mới gọi là lạ. Thôi thì xem ra tôi cũng được an ủi phần nào.

o0o -- Sổ toẹt công lao?-- o0o

Trở lại chuyện PGS.TS  Hoàng Dũng với những lời đã dẫn trên, phải nói ông cũng khá trung thực khi cho rằng Alexandre De Rhodes không phải là người ký âm tiếng Việt bằng chữ châu Âu đầu tiên (nói theo Puginier), nhưng ông Dũng lại cho rằng Alexandre De Rhodes và các giáo sĩ có công trong việc làm ra chữ quốc ngữ, vì vậy khi một số vị trí thức có bản kiến nghị, ông viết:

“Nhưng không có nhà nghiên cứu hiểu biết nào lại sổ toẹt công lao của Alexandre De Rhodes đối với chữ quốc ngữ.”

Như đã nói trên, “chữ quốc ngữ” là một khái niệm xuất hiện từ nửa sau thế kỷ 19, cụ thể là năm 1867 trên Gia Định Báo[1], trong khi đó, ông Alexandre De Rhodes chết từ năm 1660, nếu cho rằng chữ quốc ngữ do Rhodes làm ra, sao không tọa đàm 400 năm chữ quốc ngữ mà chỉ là 100 năm chữ quốc ngữ, chính ông đã thuyết trình trong buổi tọa đàm do đại học Văn Lang tổ chức kia mà, ông không nhận ra sự tráo trở này sao? Con số 100 là lấy mốc Khải Định ra sắc chỉ cấm dùng chữ Nho năm 1919, vậy sao không nói chữ quốc ngữ của vua Khải Định mà cứ là mấy ông giáo sĩ. Nhân đây tôi cũng muốn nói với ông rằng cái lệnh cấm chữ Nho của Khải Định thực chất là của Pháp và những kẻ muốn tiêu diệt chữ Nho chứ có phải là triều đình Huế đâu, lý do thật đơn giản đó là Khải Định không thể tự vã vào má mình được, vì làm như thế là phản bội lại tổ tiên, dòng họ của ông ta, điều này được thể hiện rõ trong các sắc phong của triều Nguyễn về sau, có nghĩa là triều đình Huế vẫn ra các sắc phong bằng chữ Nho cho tới thời Bảo Đại (1926) như hình chụp một sắc phong của Bảo Đại phong cho xã Long Phụng, Mộ Đức, Quãng Ngãi năm 1941 cho thấy điều ấy. Điều này có nghĩa rằng cái lệnh cấm dùng chữ Nho ấy là công việc vội vã của những kẻ muốn tiêu diệt chữ Nho, còn Khải Định thì chỉ làm việc ấy một cách miễn cưỡng, vì ông chỉ là vua bù nhìn mà thôi, chính vì vậy trên thực tế triều đình Huế vẫn tiếp tục dùng chữ Nho cho công việc của mình. Cho nên chuyện kỷ niệm 100 chữ quốc ngữ là một việc làm của những người thiếu kiến thức về lịch sử nước nhà, nếu không nói là thiếu lòng tự tôn dân tộc và không biết nhục.

một sắc phong của Bảo Đại phong cho xã Long Phụng, Mộ Đức, Quãng Ngãi năm 1941

Như đã nói trên, cụm từ “Chữ quốc ngữ” bắt đầu xuất hiện từ năm 1867, hay lấy mốc Khải Định cấm dùng chữ Nho 1919, thì A.D. Rhodes chết 259 năm rồi, vậy "chữ quốc ngữ của ông Rhodes và các giáo sĩ dày công làm ra cho người Việt" là chữ quốc ngữ nào thưa ông? Xin ông vui lòng đừng lấy chữ quốc ngữ của người Việt để hiến dâng cho ông Alexandre De Rhodes hay Fransico de Pina, làm như vậy khác nào vừa ăn cướp vừa la làng. Nói như thế có nghĩa là chữ của ông Rhodes và các giáo sĩ có phải chữ quốc ngữ đâu mà người ta “sổ toẹt”. Không có ai là kẻ ăn cắp khẩu AK của vua Minh Mạng trong lịch sử cả, nói cách khác là không ai lấy (hay sổ toẹt) cái mà người khác không có cả ông ạ!

Điều này chứng minh rằng những người Kiến nghị là những người có kiến thức, là nhà nghiên cứu hiểu biết, cho nên họ mới không đồng ý với cái ý định đặt tên đường cho một tội đồ dân tộc Việt Nam. Thêm vào đó, tôi thấy những vị này có trách nhiệm với đất nước nên mới Kiến nghị như thế, nói có trách nhiệm là vì chuyện đặt tên đường có những quy định hẳn hỏi, chứ không phải tùy tiện làm theo kiểu a dua, bầy đàn được. Cụ thể việc đặt tên đường có các điều khoản rõ ràng tại văn bản số: 91/2005/NĐ-CP, ngày 11 tháng 7  năm 2005 của chính phủ, trong đó tại Chương 2. Mục 2: ĐẶT TÊN ĐƯỜNG, PHỐ viết:

“Những nhân vật lịch sử còn có ý kiến đánh giá khác nhau hoặc chưa rõ ràng về mặt lịch sử thì chưa xem xét đặt tên cho đường, phố và công trình công cộng.”

Như vậy việc làm của các vị trí thức Kiến nghị là đúng luật và là trách nhiệm của một công dân. Thế mà ông lại cho là “tùy tiện”, theo tôi với phê bình này luật sư có thể xem xét, đề nghị ông vi phạm vào điều cản trở hoặc tìm cách cản trở, một người hay nhiều người thực thi quyền công dân của mình, nếu các vị trí thức bị ông phê bình khởi kiện.

o0o -- mốc quan trọng -- o0o

Ông lại cho rằng cuốn từ điển Việt – Bồ - La là:

“Từ điển Việt Bồ La đã ghi một cái mốc quan trọng trong lịch sử chữ quốc ngữ, nhất là trong điều kiện hai cuốn từ điển Việt Bồ của Gaspar De Amaral và Bồ Việt của Antonio Barbosa đã thất truyền. Đó là sự thực mà chỉ những ai cố tình nhắm mắt trước lịch sử mới có thể phủ nhận”.

Cái mốc nào mà quan trọng vậy thưa ông? Xin ông vui lòng dẫn chứng ra cái mốc ấy cho đọc giả xem, chứ phê bình mà cứ viết khơi khơi, cứ như là ta đây là PGS.TS Ngôn ngữ học rồi thì cứ phán thế thôi sao. Cá nhân tôi cho tới nay chưa thấy bất cứ ai, nhà trường nào sử dụng cuốn từ điển này trong việc học chữ quốc ngữ cả, bởi vì cuốn sách đó là cuốn sách mấy ông Tây viết cho nhau học tiếng Việt để truyền đạo, chính cái tên của cuốn tự điển này, Dictionarivm Annamiticvm – Lusitanvm – Latinvm ope sacre congregationis de propaganda fide, một cái tên toàn Tây cả. Đồng thời mục đích của nó là để truyền đạo như cái tên của nó “Từ điển Annamiticvm – Lusitanvm – Latinvm của Thánh bộ truyền bá đức tin” đã nói lên ý nghĩa này rồi, nó có dính dáng gì đến người Việt đâu mà ông đem vào lịch sử chữ quốc ngữ. Hay nói khác hơn, không hề có cuốn từ điển nào ở Việt Nam có tên là Việt – Bồ - La cả, cái tên Việt – Bồ - La là do người Việt tự đặt ra về sau cho cuốn từ điển này để người đọc dễ nhận diện thôi ông ạ, việc này được xác nhận trong cuốn Từ điển Annam – Lusitan – LaTinh của Viện Khoa học Xã hội Tp Hồ Chí Minh ấn hành. Ngay cả cuốn Phép giảng tám ngày cũng với mục đích tương tự, cụ thể phần chính là tiếng La tinh, phần phụ là phần ký âm tiếng Việt bằng ký tự La tinh, có nghĩa là các ông ấy ký âm tiếng Việt để dùng cho mấy ông giáo sĩ học tiếng Việt để truyền đạo chứ có phải vì người Việt đâu.

Như đã nói trên, cuốn từ điển đó là của “Thánh bộ truyền bá đức tin” chứ có phải là của A.D.Rhodes đâu, cho nên việc ghi tác giả cuốn từ điển đó là A.D. Rhodes như Viện Khoa học Xã hội Tp Hồ Chí Minh đã làm là không thỏa đáng, ông ta chỉ thực hiện mệnh lệnh mà thôi, cụ thể là người “Xuất bản đầu tiên” như đã ghi tại trang bìa của cuốn từ điển này, In lvcem editvm ab Alexandre De Rhohdes, điều này cũng được thực dân Pháp ghi lại trong bia tri ân “Đức A Lịch San Đắc Lộ” do họ dựng tại hồ Hoàn Kiếm 1941 “Người đã xuất bản được quyển sách Bổn và Tự-vị tiếng Việt-nam, tiếng Bồ-đào-nha và tiếng La-tinh - là những sách bằng tiếng Việt-nam dịch âm theo chữ La-tinh xuất bản trước tiên”. Có nghĩa là dù Gaspar De Amara, Antonio Barbosa hay Fransico De Pina hay ai chăng nữa thì chỉ thực hiện mục đích duy nhất là truyền đạo của Vatican, đại diện là Thánh bộ Truyền bá đức tin mà thôi, chính lời Rhodes nói như vậy “Sử dụng công khó của hai ông, tôi còn thêm tiếng Latinh theo lệnh các Hồng y rất đáng tôn... và “…thì bây giờ lòng đại lượng bao la của quý vị cũng truyền lệnh thực hiện quyển từ điển An Nam, một cuốn từ điển giúp ích cho những người làm công tác Tông đồ được chỉ định cho phần vườn Nho này của Chúa…”

Vì vậy việc nhà thờ ban đầu nhập khẩu hai cuốn sách này là để tri ân các giáo sĩ đã truyền đạo vào nước Việt chứ có phải vì cái con chữ Việt La Tinh đâu. Về sau khi thấy người Việt đã tận dụng loại ký tự này làm thành chữ quốc ngữ, từ đó lươn lẹo chuyển mục đích sang việc chế tác chữ quốc ngữ để đòi tri ân, việc này cũng như Pháp đem xe tăng, đại bác, súng đạn sang nước Việt với mục đích cai trị, giết người Việt, người Việt bằng xương máu của mình tước đoạt thành chiến lợi phẩm, dùng nó đánh lại quân Pháp, không lẽ nước Việt lại lập bàn thờ tri ân giặc Pháp sao? Đó là nói chuyện vũ khí, chứ còn chuyện chữ Việt La Tinh thì chữ của các giáo sĩ chỉ là con dao cùn mà thôi, chính người Việt dùng nó để rèn thành gươm giáo để chống Pháp, vì vậy việc ông cho Rhodes và các giáo sĩ ký âm tiếng Việt bằng mẫu tự La Tinh cho người Việt chỉ là thấy Tây nó oai nên bắt quàng làm Họ thôi, trơ trẻn và nhục nhã lắm ông ạ. Tôi nghĩ rằng giờ đây ông Rhodes và mấy ông giáo sĩ chắc cũng cười mà nói với nhau rằng: “Ngài Rhodes nói đúng thật, đúng là bọn người Việt hết sức man rợ, mình tuân lệnh Giáo hoàng “toàn quyền tự do xâm lăng, chinh phục, chiến đấu, đánh giặc và khuất phục tất cả các quân Sarrasins, các dân ngoại đạo và các kẻ thù khác của Giáo hội, gặp bất cứ nơi nào: được toàn quyền chiếm cứ tất cả các vương quốc, lãnh địa, vương hầu, đất, đô hộ và cướp tài sản của chúng; toàn quyền chiếm đoạt tất cả của nổi và của chìm của chúng và bắt tất cả chúng nó làm nô lệ vĩnh viễn.” [2] thế mà chúng nó giờ đây thi nhau đòi biết ơn mình mới lạ, chắc tổ tiên chúng cũng khóc ròng với đám con cháu này.”

Các ông ấy chưa dạy cho người Việt một ngày loại chữ ấy chứ nói gì tới chuyện chữ quốc ngữ, nếu ông có bằng chứng nào chứng minh rằng ngày ấy họ đã dạy cho một cộng đồng nào đó về loại chữ viết ấy, nhờ đó người Việt đã dùng loại chữ ấy ghi lại các sự kiện ngày ấy thành văn bản thì xin ông đưa ra để chứng minh cho luận điểm của mình, nếu không thì ông cũng chỉ là nói theo một cách vô thức, bầy đàn mà thôi.

o0o -- Từ Điển của các Giáo Sĩ Bồ có thất truyền không ? -- o0o

Còn ông nói “nhất là trong điều kiện hai cuốn từ điển Việt Bồ của Gaspar De Amaral và Bồ Việt của Antonio Barbosa đã thất truyền.” Nó có thất truyền đâu, hai ông trước truyền lại cho Alexandre De Rhodes, từ đó ông mới tập hợp vào cuốn từ điển Annamiticvm – Lusitanvm - Latinvm như chính lời Alexandre De Rhodes viết trong thư gởi các Hồng Y Thánh Bộ Truyền bá Đức tin:

“…nhất là của cha Gaspar do Amaral và cha Antonio Barbosa, cả hai ông đều đã biên soạn mỗi ông một cuốn từ điển: ông trước bắt đầu bằng tiếng An Nam, ông sau bằng tiếng Bồ Đào, nhưng cả hai ông đều đã chết sớm. Sử dụng công khó của hai ông, tôi còn thêm tiếng Latinh theo lệnh các Hồng y rất đáng tôn...” [3]

Chắc có thể ông đọc chưa đến đoạn này.

Chính Rhodes đã xác nhận cuốn tự điển ấy dùng vào mục đích truyền đạo cho các giáo sĩ, ông viết tiếp:

“…thì bây giờ lòng đại lượng bao la của quý vị cũng truyền lệnh thực hiện quyển từ điển An Nam, một cuốn từ điển giúp ích cho những người làm công tác Tông đồ được chỉ định cho phần vườn Nho này của Chúa…”

Đấy, giấy trắng, mực đen rõ ràng như vậy mà ông bảo “Đó là sự thực mà chỉ những ai cố tình nhắm mắt trước lịch sử mới có thể phủ nhận”. Theo tôi hiểu thì “những ai” này chính là các vị đứng tên trong bản Kiến nghị, như thế họ có nhắm mắt đâu, mở mắt đấy chứ, mở to nữa là đằng khác, nếu không thì họ đâu có viết bản Kiến nghị, chính ông mới nhắm mắt không đọc những lời mà tôi đã dẫn trên nên mới phê bình tùy tiện với họ như thế.

Ở trên tôi cho rằng ông khá trung thực khi cho rằng Rhodes không phải là người ký âm tiếng Việt bằng mẫu tự La tinh đầu tiên, tuy nhiên ông không theo Pháp thì cũng theo Tây, sở dĩ tôi nói như vậy vì sau khi theo dõi buổi nói chuyện của ông về cuốn từ điển Annamiticvm – Lusitanvm – Latinvm, mà ông gọi là cuốn Việt – Bồ - La, qua đó ông cho là cuốn từ điển này là cái mốc quan trọng, vì hai cuốn tự điển của hai ông Barbosa và Amaral thất truyền, ông lại cho rằng cái công ký âm tiếng Việt bằng mẫu tự La tinh đầu tiên thuộc về Fransico De Pina, và báo tuổi trẻ cũng đưa thông tin này. Như thế là ông ca ngợi Barbosa và Amaral nhưng cuối cùng ông cho cả hai ông này ra rìa, chỉ còn lại Rhodes và Pina mà thôi, điều này phù hợp với những kẻ đã tham mưu cho chính quyền Thành phố Đà Nẳng đặt tên đường cho hai ông này, nhưng Pina chỉ là kẻ lót đường mà thôi.

Theo tôi, ông cố đưa ra Fransico De Pina để chứng tỏ ông nghiên cứu tường tận, nhưng thực ra chuyện cho rằng Fransico De Pina là người ký âm tiếng Việt bằng mẫu tự La tinh đầu tiên không phải là mới, cụ thể là nhà ngôn ngữ học người Pháp, Roland Jacques, đã cho công bố trong nghiên cứu có tên “Công trình của một số nhà tiên phong Bồ Ðào Nha trong lĩnh vực ngôn ngữ học Việt Nam cho đến năm 1650” sau khi phát hiện bức thư của Pina viết dở, dài 7 trang của giáo sĩ Francisco de Pina vào đầu năm 1623 gửi cho Khâm sai Jéromino Rodriguez ở Macao, báo cáo về công việc truyền giáo và Latinh hóa tiếng Việt. Tuy nhiên theo tôi, cho dù có lời của A.D. Rhodes cho rằng ông ta là người giảng đạo mà không cần thông dịch, Rhodes gọi là “Người thứ nhất” và bức thư viết dỡ của Pina, thì cũng không thể xem Pina là người ký âm tiếng Việt bằng mẫu tự La tinh đầu tiên được, lý do đơn giản vì ông ta không có tác phẩm cụ thể để chứng minh cho điều đó. Trong học thuật người ta chỉ căn cứ vào tác phẩm chứ không qua lời kể, vì tác phẩm là tài liệu cấp một, có nghĩa là lần này những người cố vinh danh A.D. Rhodes ghi Pina vào đó cho có vậy thôi. Do đó nếu nói về việc ký âm tiếng Việt bằng mẫu tự La tinh đầu tiên thì không ai khác, chính là Barbosa và Amaral nhưng các ông cứ sùng Pháp nên bằng mọi cách, cuối cùng Alexandre De Rhodes vẫn là số một.

2. Alexandre De Rhodes công kích Nho, Lão, Phật.

PGS.TS. HOÀNG DŨNG: “Còn về lý do thứ hai mà các vị trên viện dẫn, tôi đồng ý rằng quả nhiên Alexandre De Rhodes có chê bai nặng lời các tôn giáo khác. Nhưng đó là hạn chế khó tránh không phải chỉ riêng Alexandre De Rhodes. Cần nhớ ông sống cách đây 400 năm và đừng đứng trên quan điểm của thế kỷ 21 để gò người xưa vào khuôn khổ tư tưởng ngày nay. Có lẽ nào chúng ta không cần biết ơn một người do họ có hạn chế về tư tưởng?”.

Thưa PGS.TS Hoàng Dũng, xin ông đừng biện minh trơ trẻn nếu không nói là bất lương như vậy cho Rhodes nữa, ông ấy không chịu đâu, ông Rhodes có phải là con cháu của ông đâu mà ông nói đỡ vì cháu nó lở lời. Nếu ông Rhodes mà đọc được mấy lời này của ông, nhất định ông ta phản ứng ngay:

Đừng nói bậy, ta tốt nghiệp dòng Tên ra, với lời thề mà cọp, beo, sư tử nghe được cũng phải ớn lạnh, ta lại được Giáo hoàng giao cho trách nhiệm Thừa sai. Để chinh phục toàn cõi Đông phương, ta chỉ cần mấy tên lính, làm sao ta lại có hạn chế về tư tưởng được. Chuyện ta gọi Lão Tử là tên làm phép giả, Khổng Tử là chẳng phải thánh, chẳng phải hiền mà hết sức độc dữ, tổ tiên người Việt là bọn man rợ, hay ta đòi chém Thích Ca nhiều lần là điều mà Chúa đã mặc khải cho ta làm như vậy. Đó là ta mới nói thôi, còn chém thì có mỗi một ông Thích Ca thì nhằm nhò gì, đồng đạo của ta giết cả 15 triệu người ở xứ mọi da đỏ mà thấy chưa thỏa lòng đức Chúa cha nữa là.”

Một Phó Giáo sư, Tiến sĩ ngôn ngữ học mà cho rằng cái kẻ dìm bao nhiêu hiền nhân, trong đó có tổ tiên nước Việt, chắc cũng là tổ tiên của PGS. TS Hoàng Dũng,  của một nền văn hóa lớn của nhân loại xuống đáy bùn đen với những ngôn từ mà bất cứ người nào có văn hóa không thể dùng được, trong đó có đến 20 lần đòi chém cho ngã xuống (hàm ý là chém cho chết) và mạ lỵ Thích Ca, trong khi đó lại tôn vinh Chúa của mình lên tận mây xanh, thế mà PGS.TS Ngôn ngữ học Hoàng Dũng bảo là đó chỉ là “chê bai” thì quả là ngôn ngữ Việt hết sức phong phú khi được một PGS.TS Ngôn ngữ học sử dụng, không biết có cuốn từ điển nào giải thích như vậy không? Tất nhiên tôi cực lực phản đối lối giải thích mang tính không lương thiện này, vì theo tôi với cái đà này, rất có thể rồi đây cũng sẽ có người dạy lịch sử hay viết báo cho rằng Linh mục Trần Lục dẫn 5000 giáo dân cùng với giặc Pháp tiêu diệt chiến khu ba đình của Chí sĩ Đinh Công Tráng, khiến cho hàng ngàn nghĩa quân yêu nước chết thảm là vì do “hạn chế tư tưởng” cũng nên.

Ông lại viết “Nhưng đó là hạn chế khó tránh không phải chỉ riêng Alexandre De Rhodes.” Đã là hạn chế khó tránh vậy sao khi sang Iran ông lại tránh, không chém Mohamed, xem ra ông chỉ nói bừa thôi.

Lịch sử là lịch sử thưa ông, không có chuyện ai ở thế kỷ 21 mà gò người xưa vào khuôn khổ tư tưởng ngày nay được đâu, ý tưởng này ông chỉ lập lại từ một bài báo của báo Công giáo mà thôi, ông tưởng dễ gò được cái tên gián điệp, đội lốt giáo sĩ thừa sai Alexandre De Rhodes à, con cháu ông ta giờ đây cả triệu người, liệu họ có chịu cho người ta “gò” không? Ông có biết Lê Chiêu Thống mang tiếng bán nước là vì sao không? Vì ông ta đã viết cho vua nhà Thanh một bức thư cầu viện, mặc dù bức thư ấy chẳng có ấn tín gì cả, đằng này ông Rhodes viết thành sách, nhà thờ còn in lui, in tới nữa mà bảo thiên hạ “gò”. Bút sa gà chết, lịch sử là lịch sử, thế thôi. Thế mà Bản kiến nghị của các vị trí thức, với các trích dẫn rõ ràng mà ông bảo là “tùy tiện”, lại còn bảo phải biết ơn ông Rhodes cho dù ông ta bị hạn chế tư tưởng. Vâng! Xin ông cứ biết ơn, nhưng vui lòng đừng dạy dân tộc nầy phải biết ơn những kẻ thuyết phục quân đội nước mình đi xâm lăng nước khác sau khi núp bóng thượng đế để thăm dò tin tức, tình hình, vẽ bản đồ, tạo nội gián để làm cơ sở, và cuối cùng đã thành hiện thực.

3. Alexandre De Rhodes "âm mưu dẫn quân viễn chinh Pháp tới xâm lược nước ta".

Đoạn này ông lấy tiêu đề là “Dịch sai, hiểu sai!” ông viết:

Về lý do thứ ba, các tác giả bản kiến nghị dẫn một đoạn viết của Alexandre De Rhodes trong cuốn Divers voyages et missions (Các cuộc hành trình và truyền giáo), xuất bản tại Paris năm 1653 với lời dịch của giáo sư Hoàng Tuệ: "Tôi nghĩ nước Pháp, vương quốc mộ đạo nhất, có thể cấp cho tôi binh lính để chinh phục toàn phương Đông, đặt nó dưới quyền Jésus Christ", từ đó khẳng định: "Alexandre De Rhodes là người có ý định xin vua Louis XIV của Pháp cung cấp binh lính để chinh phục phương Đông" là sai.

Lý do ông cho Giáo sư Hoàng Tuệ sai là vì ông cho rằng bản dịch của ông Nguyễn Đình Đầu như sau là đúng.

“Với câu trích đề cập trên, nhà nghiên cứu Nguyễn Ðình Ðầu từng dịch: "Tôi tin rằng nước Pháp là nước ngoan đạo nhất thế giới, sẽ cung cấp cho tôi nhiều chiến sĩ để chinh phục toàn phương Ðông và đặt dưới quyền trị vì của Ðức Giêsu Kitô, và đặc biệt tại Pháp, tôi sẽ tìm cách có được giám mục, các ngài sẽ là cha và là thầy chúng tôi tại các giáo hội này" (tức là Ðàng Ngoài và Ðàng Trong). Ông Nguyễn Ðình Ðầu nói thêm: "Nếu đọc nguyên đoạn trích trên đây, ta mới hiểu chữ chiến sĩ có nghĩa bóng là thừa sai (đối với giám mục là cha và thầy họ). Còn "chinh phục toàn phương Ðông" là để cho "nước Cha trị đến", chứ không phải để cho Pháp đến thống trị. "Chinh phục" hiểu theo nghĩa tôn giáo, chứ không phải chính trị”.

Trước hết ta hãy làm một thao tác về nghiên cứu.

Giáo sư Hoàng Tuệ là một trí thức có những đóng góp nhất định trong vấn đề ngôn ngữ ở nước Việt, ông là cựu Viện trưởng Viện Ngôn ngữ, do đó giải thích của GS. Hoàng Tuệ, đối với giới nghiên cứu đáng quan tâm hơn, hay nói khác hơn, ông là người có tiếng nói trọng lượng trong vấn đề này.

Trong khi đó ông Nguyễn Đình Đầu chỉ là người nghiên cứu không phải trong ngành Ngôn ngữ và Lịch sử, nghề của ông là Thủ thư của thư viện, có lẽ vì vậy mà những nghiên cứu của ông có nhiều vấn đề. Xin vui lòng xem bài “Đi tìm người dịch địa bạ triều Nguyễn” của Hà Văn Thùy. [4]

Nói như thế không có nghĩa là tôi đánh giá nghiên cứu theo bằng cấp hay chức danh, đây chỉ là thao tác về mặt nghiên cứu mà thôi, vì tôi biết có nhiều người nghiên cứu không bằng cấp hay chức danh nhưng công trình  của họ hết sức có giá trị.

Trong phần này ông bảo rằng GS. Hoàng Tuệ sai, còn Nguyễn Đình Đầu đúng, nhưng ông không trích dẫn nguyên bản để chỉ ra GS Hoàng Tuệ sai chỗ nào. Ông nên nhớ GS Hoàng Tuệ có nhiều học trò và uy tín của ông, nếu ông không chỉ ra cái sai một cách cụ thể mang tính học thuật thì có thể xem đây như một lời mạ lỵ công khai trên cả nước mang tính trịch thượng, nếu không nói là hết sức vô lễ, bởi vì ông việc làm này với tư cách người thầy để chấm bài cho điểm học trò theo kiểu phe ta thì đúng. Tuy nhiên vì ông đã có ý kiến như vậy nên cũng xin có đôi lời về nhận xét này của ông.

A. Về  bản dịch của GS Hoàng Tuệ.

Trước hết tôi cho rằng cách dịch của GS. Hoàng Tuệ hoàn toàn sát với bản gốc, nghĩa của các từ với nghĩa của nó trong ngữ cảnh này đều có mặt trong bất cứ từ điển nào về tiếng Pháp và tiếng Việt. Có nghĩa là bản dịch của GS. Hoàng Tuệ là thỏa mãn, cho dù ông đã bỏ bớt một từ rất quan trọng. đó là “plufieurs”có nghĩa là nhiều như trong nguyên bản thể hiện:

J’ay creu que la France, eftant le plus pieux Royaume du monde, me fourniroit plufieurs foldats qui aillent à la conquefte de tout l’Orient, pour l’affuiettir à Iefus-Chrift, & particulierement que i’y trouucrois moyen d’auoir des Euefques, qui fuffent nos Peres, & nos Maiftres en ces Eglifes, ie fuis forti de Rome à ce deffein le vnziefine Septembre de l’année mil fix cens cinquante deux apres auoir baifé les pieds au Pape.”

Xin trích lại đây hai tác giả phương tây dịch đoạn này để chứng minh cho thấy GS Hoàng Tuệ đã dịch đoạn văn này một cách chuyên nghiệp và hoàn toàn thỏa mãn.

1. Solange Hertz dịch:

“…I thought that France, as the most pious kingdom of the world, could furnish me many soldiers for the conquest of all the Orient in order to subject it to Jesus Christ and especially that I could find there some way of getting bishops for our Fathers and masters in those Churches. I left to Rome for this purpose on the eleventh of September of the year 1652, after kissing the Pope’s feet…” [5]

Lý Đương Nhiên dịch: “Tôi nghĩ rằng nước Pháp, một vương quốc ngoan đạo nhất thế giới, có thể cung cấp cho tôi nhiều binh lính hơn để chinh phục toàn thể Đông Phương để dâng lên cho Chúa và đặc biệt là tôi có thể tìm ra phương cách đưa ra các giám mục, là bậc cha bậc thầy của chúng ta vào trong những nhà thờ. Tôi rời La Mã với mục đích đó vào ngày 11 tháng 9 năm 1652, sau khi hôn chân Giáo Hoàng.”

2. Helen B. Lamb dịch:

“Alexandre de Rhodes held to his dream that France should play the key role in colonizing Vietnam: “I believe that France, as the most pious of all kingdoms, would furnish me with soldiers who would undertake the conquest of the whole Orient, and that I would find the means for obtaining bishops and priests who were Frenchmen to man the new churches. I went to Rome with this plan in mind on September 11, 1652. ” [6]

Lý Đương Nhiên dịch: “Alexandre de Rhodes ôm mộng nước Pháp sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc chiếm Việt Nam làm thuộc địa: “Tôi tin rằng vì nước Pháp ngoan đạo nhất trong tất cả các vương quốc nên sẽ cung cấp cho tôi nhiều binh lính để đi chinh phục toàn thể Đông Phương và tôi sẽ tìm ra phương cách để thu dụng nhiều giám mục và linh mục người Pháp cai quản các nhà thờ mới này. Tôi rời La Mã ngày 11 tháng 9 năm 1652 với ý định đó.”

Với hai đoạn dịch sang tiếng Anh của hai học giả phương tây này chứng minh rằng GS Hoàng Tuệ dịch rất phù hợp với nguyên bản của Alexandre de Rhodes, họ là những người sinh ra trong nền văn hóa Thiên Chúa giáo, không lẽ họ dốt hơn ông Thủ thư thư viện ở Việt Nam không hiểu thế nào là “Thừa sai - Commission” và “Nước cha trị đến -Thy kingdom come” sao? Đơn giản họ là những người làm việc nghiêm túc, trung thực của những người nghiên cứu lịch sử, điều này hoàn toàn khác xa với những người nghiên cứu và diễn giải lươn lẹo theo tâm thế của những kẻ bị nô lệ văn hóa và tôn giáo ở Việt Nam như Nguyễn Đình Đầu, người mà ông cho điểm 10, có nghĩa là ông cũng chẳng khác gì ông ta. Không lẽ ông lại chấm bài cho hai dịch giả trên là sai, chỉ duy nhất Nguyễn Đình Đầu là đúng, nếu thế thì xem ra cái học hàm, học vị PGS.TS Ngôn ngữ học của ông thật là của hiếm của thế giới.

B. Về cách dịch và giải thích của Nguyễn Đình Đầu.

Cách dịch và giải thích của Nguyễn Đình Đầu thì Bùi Kha đã có ý kiến rồi, nhưng ở đây tôi thấy cần đưa ra thêm một số ý kiến khác nữa, vì vậy xin có ý kiến như sau:

Về nguyên tắc nghiên cứu, bản dịch của ông Nguyễn Đình Đầu không chấp nhận được, bởi vì ông đã tùy tiện đưa vào nội dung mà nguyên bản không có, cụ thể cụm từ “và đặc biệt tại Pháp”, điều này chứng tỏ ông Đầu là một người người nghiên cứu không chuyên, và dịch đoạn này với tư cách là một con chiên (nên được đăng trong tuần san Công giáo và Dân tộc), chứ không phải với tư cách là một nhà nghiên cứu lịch sử, chính vì vậy mà ông đã áp đặt cái nghĩa bóng cho một số từ mà từ điển không hề có và trên thực tế không có bất cứ sách vở nào sử dụng như vậy. Cụ thể sau khi dịch theo ý mình xong, ông giải thích:

"Nếu đọc nguyên đoạn trích trên đây, ta mới hiểu chữ chiến sĩ có nghĩa bóng là thừa sai (đối với giám mục là cha và thầy họ). Còn "chinh phục toàn phương Ðông" là để cho "nước Cha trị đến", chứ không phải để cho Pháp đến thống trị. "Chinh phục" hiểu theo nghĩa tôn giáo, chứ không phải chính trị”.

Như vậy là ông Đầu có ý lấy nghĩa ngữ cảnh của cụm từ “plusieurs soldats – nhiều binh lính” và cho rằng nó có nghĩa bóng là “Thừa sai”. Nhưng ngữ cảnh của câu nói này là giữa vua Louis XIV Pháp và Alexandre De Rhodes, vua thì làm gì có “thừa sai” mà cấp, “Thừa sai” là quân của Giáo hoàng, nằm dưới sự quản lý và điều động của Vatican, đó là chưa kể lúc này Pháp đang bị sắc chỉ của Giáo hoàng Nicholas V (1447-1455) ra ngày 8 tháng Giêng năm 1454 trói tay, có quyền gì đâu mà cấp cho nhiều thừa sai. Gặp vua thì xin lính mà thôi, vì trong bối cảnh này nó phản ảnh đánh giá của Alexandre De Rhodes sau hàng loạt sự kiện diễn ra trước đó, như ba lần bị trục xuất ra khỏi nước Việt, lần cuối cùng trước khi trục xuất còn bị bắt giam nữa, nên Rhodes rất căm, thất bại trong việc vận động Vatican bãi bỏ quyền của Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha được quyền chiếm hữu thuộc địa và nô lệ, vẫn không cho nước Pháp, quê hương ông, tham gia vào phần béo bở này. Nói khác hơn là trong lòng Alexandre De Rhodes muốn trả thù các triều đình ở Việt Nam, vì vậy ông đã manh nha tư tưởng phản trắc đối với Giáo triều Vatican, thầm lặng bất tuân các sắc chỉ của Giáo hoàng, ông mới nghĩ đến giải pháp khác, đó là xin vua Louis XIV nước Pháp nhiều binh lính để thực hiện tham vọng trả thù nước Việt của mình. Hơn nữa dù nghĩa bóng chăng nữa thì nó vẫn phải có tiền lệ, vì vậy các từ điển lớn đều có ví dụ, chứ không phải ai muốn nói gì cũng được, cho nên muốn giải thích như thế ông Đầu phải đưa ra ví dụ để minh chứng cho giải thích của mình, lẽ dĩ nhiên ông Đầu đã không thể làm được chuyện này, vì nghĩa đó do ông tự bịa ra. Tất nhiên “soldats” không phải “thừa sai” thì làm gì có nghĩa tôn giáo “la conquête de tout l’Orient – chinh phục toàn cõi Đông phương ” thành “nước Cha trị đến”.

(kinh Notre Père tiếng Pháp viết: "que ton règne vienne," kinh El pasdre nuestro tiếng Tây Ban Nha viết: "Vanga a nosotros tu reino", và kinh Our Father tiếng Anh viết: "Thy Kingdom come").

Cho nên Bùi Kha đã viết như sau:

 “Cụm từ “Thy kingdom come” mới có nghĩa là “nước Cha trị đến”. Cụm từ này ở trong cuốn Kinh Lạy Cha mà bất cứ một con chiên bình thường nào cũng biết. Thế mà ông Nguyễn Ðình Ðầu lại dịch và chú thích cụm từ “La conquête de tout l’Orient” là “nước Cha trị đến”[7]

Như vậy về vấn đề Alexandre De Rhodes "âm mưu dẫn quân viễn chinh Pháp tới xâm lược nước ta" với phần trích dẫn trên, ông đã cho Nguyễn Đình Đầu là đúng là hết sức tùy tiện hay nói lấy được; Đồng thời sau khi trích bản dịch của GS. Hoàng Tuệ, ông kết luận “là sai”, mà không có bất cứ một giải thích nào. Đây là một kết luận cẩu thả, ngôn từ không phù hợp với một người nghiên cứu cẩn trọng, nếu không nói là hết sức trịch thượng, trong khi ông lại là PGS.TS Ngôn ngữ học, là người đáng lý ra phải biết sử dụng ngôn ngữ hết sức chuẩn mực, nhất là nơi chỗ công khai đối với một người từng đứng đầu lãnh vực mà ông đang hoạt động.

Nói như thế để thấy rằng GS. Hoàng Tuệ dịch đoạn văn này hết sức thỏa đáng, không có chổ nào có thể hiểu nhầm được, cũng chính vì vậy các vị ký tên trong Bản Kiến nghị đưa ra lời phát biểu này của Alexandre De Rhodes, và cho rằng đây là một tội đồ của dân tộc Việt Nam là hoàn toàn xác đáng, chứ làm gì có chuyện lên án tùy tiện. Thế mà ông lại lấy cái bản dịch thiếu chuyên nghiệp và giải thích tùy tiện của ông Nguyễn Đình Đầu để kết luận bản Kiến nghị của họ là tùy tiện. Có phải chăng ông và Nguyễn Đình Đầu đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu?

Vậy ai là người “tùy tiện” thưa ông?

III. VĨ THANH

Thưa PGS.TS Ngôn ngữ học Hoàng Dũng, tôi nghĩ rằng các vị ký tên trong bản Kiến nghị là hoàn toàn vì sự trung thực của lịch sử nước nhà chứ không tùy tiện như ông lên án. Chính những lời phê bình cẩu thả, thiếu văn hóa của ông mới là vấn đề mà bất cứ ai có kiến thức về lịch sử đều thấy đó là những phê bình hết sức tùy tiện. Cụ thể trước hết  họ chống vinh danh Alexandre De Rhodes vì ông ta là một tội đồ của dân tộc Việt Nam; Thứ đến, họ chống vinh danh ông ta cùng các giáo sĩ trong việc sáng tạo ra chữ quốc ngữ, vì nó không phải là công trình của các ông ấy. Bởi vì chữ quốc ngữ là của người Việt, nó là thành quả và công sức của biết bao thế hệ người Việt, không phân biệt lương, giáo, cả người dân lẫn chính phủ, đã dày công thâu hóa, biến cái công cụ để xâm lăng (chữ mà A.D. Rhodes dùng để viết cuốn Phép Giảng Tám Ngày) thành công cụ chống xâm lăng (chữ quốc ngữ). Tuy nhiên ông và một số người khác hoặc vì thiếu trung thực, hiểu biết, thậm chí đã trở thành nô lệ văn hóa và tôn giáo một cách mù quáng, cố ăn cướp thành quả văn hóa của cả một dân tộc để hiến dâng cho các ông ấy, một việc làm trơ trẻn, tráo trở và bất lương.

Alexandre De Rhodes đã chết 400 năm rồi, suy cho cùng ông ta cũng là một con người với những nghiệp lực bất thiện đã đẩy đưa ông vào những hành động và lời nói vô minh, nhưng dân tộc Việt Nam vốn nhìn lại lịch sử để hiểu rằng cần phải làm gì trong hiện tại để tránh đi vào những lỗi lầm của quá khứ trong tương lai, chẳng ai ở Việt Nam kích động hận thù với ông cả. Cho nên hãy để ông vui vẻ đi lại với những bạn bè Hồi giáo của ông tại Iran, đừng vì tham vọng của mình mà cứ bắt ông về nước Việt đưa đầu chịu báng thay cho các ông mãi như thế. Đừng chạy tội cho ông ta, bởi vì không ai làm thay đổi được quá khứ, như Abraham Lincoln nói “You can fool some of the people all of the time, and all of the people some of the time, but you can not fool all of the people all of the time." [Anh có thể lừa dối vài người mãi mãi và mọi người trong một lúc nào đó, nhưng anh không bao giờ lừa dối mọi người mãi mãi được”.]

Mong lắm thay!

_________________

Tham khảo:

[1] Theo Marcucci, Matthew A. (2009). Trong cuốn “Rendering Sinograms Obsolete: Vietnamese Script Reform and the Future of Chinese Characters”
[2] (Trần Tam Tỉnh, Thập giá và lưỡi gươm, Paris: Sudestasie, 1978, tr. 14-15).
[3] Từ điển Việt-Bồ-La, Nxb KHXH, 1991, phần phiên dịch, tr.1
[4] https://sachhiem.net/LICHSU/H/HavanThuy.php
[5] (Divers Voyages & ..., Solange Herts, Newman Press, Westminter, Maryland 1966, trang 237)
[6] (Vietnam’s Will to Live, Helen B. Lamb, N.Y. 1972, trang 38, 39. )

[7] https://sachhiem.net/index.php?content=showrecipe&id=7414

__________________

Bài đọc thêm:

- PHẢI CHĂNG CẦN VIẾT LẠI LỊCH SỬ? Bồ Đào Nha và công trình sáng chế chữ Quốc ngữ (Roland Jacques)

- Dựng tượng Alexandre de Rhodes - một việc làm cần thận trọng- Báo Giác Ngộ 2010

- Nhìn lại 100 năm chữ Quốc ngữ qua những khảo cứu quý giá. Nguyễn Thuận 22-12-2019

- 100 năm chữ Quốc ngữ - hội thảo quốc tế tổ chức qua… mạng xã hội,HOÀNG VĂN MINH 28/12/2019

- Cần tôn vinh người Việt góp công hình thành chữ quốc ngữ. - Nguyễn Đông, Chủ nhật, 29/12/2019

- Đà Nẵng sẽ đặt tên đường "ông tổ" chữ Quốc ngữ khi điều kiện chín muồi. Hoàng Văn Minh 29/12/2019

- 100 năm tri ân, tôn vinh chữ Quốc ngữ! PHAN THỦY 1/1/2020

- Nhóm người gửi kiến nghị không đặt tên đường hai giáo sĩ: "Chúng tôi bị khủng bố!"

- Những bài viết liên quan đến "Chữ Quốc Ngữ"

 

Trang Thời Sự